Cách hiểu giá trị danh nghĩa, kế toán và thị trường: Hướng dẫn mà mọi nhà đầu tư đều cần

Khi bắt đầu bước vào thế giới đầu tư, một trong những nhầm lẫn lớn nhất là khi chúng ta đối mặt với ba khái niệm dường như có thể hoán đổi cho nhau nhưng về bản chất lại khác nhau hoàn toàn: giá trị danh nghĩa, giá trị sổ sách và giá trị thị trường của một cổ phiếu. Chúng có giống nhau không? Khi nào nên sử dụng từng loại? Tại sao đôi khi giá mà chúng ta trả trên sàn không khớp với báo cáo cân đối kế toán của công ty?

Trong hướng dẫn này, chúng tôi sẽ giải thích các khác biệt chính giữa ba mô hình định giá này, cách tính, khi nào áp dụng và quan trọng nhất, giới hạn của từng phương pháp để bạn không mắc phải những sai lầm đắt giá trong quyết định đầu tư của mình.

Ba cách định giá một cổ phiếu: Nguồn số liệu từ đâu?

Nền tảng của mọi phân tích đầu tư là hiểu rõ nguồn gốc dữ liệu. Không giống như thu thập thông tin từ một tài liệu kế toán, quan sát các giao dịch thực tế trên thị trường là hai việc hoàn toàn khác nhau.

Giá trị danh nghĩa: điểm xuất phát

Giá trị danh nghĩa về cơ bản là giá trị lý thuyết ban đầu của một cổ phiếu tại thời điểm phát hành. Nó được tính bằng cách chia vốn điều lệ của công ty cho tổng số cổ phiếu phát hành. Mặc dù có vẻ đơn giản, nhưng điều quan trọng là hiểu nó như một tham chiếu lịch sử hơn là một công cụ phân tích.

Lấy ví dụ thực tế: nếu một công ty có vốn điều lệ 6.500.000 € và phát hành 500.000 cổ phiếu khi ra mắt, thì giá trị danh nghĩa sẽ là: 6.500.000 € ÷ 500.000 = 13 € mỗi cổ phiếu.

Con số này, dù ít được sử dụng trong thị trường vốn cổ phần hiện đại, vẫn giữ vai trò quan trọng trong các công cụ như trái phiếu chuyển đổi, nơi mà giá chuyển đổi được thiết lập dựa trên một công thức cụ thể làm tham chiếu hợp đồng.

Giá trị sổ sách: giá trị theo báo cáo tài chính

Ở đây, chúng ta đi vào lĩnh vực thực tế hơn. Giá trị sổ sách (hoặc giá trị ròng kế toán) thể hiện giá trị lý thuyết của mỗi cổ phiếu dựa trên sổ sách của công ty. Nó được tính bằng cách trừ đi các khoản nợ khỏi tài sản và chia kết quả cho tổng số cổ phiếu.

Giả sử một công ty có tài sản trị giá 7.500.000 €, nợ phải trả 2.410.000 € và đã phát hành 580.000 cổ phiếu. Công thức tính là: (7.500.000 € - 2.410.000 €) ÷ 580.000 = 8,775 € mỗi cổ phiếu.

Giá trị này là nền tảng của chiến lược gọi là value investing, chiến lược nổi tiếng của Warren Buffett. Ý tưởng chính là xác định các công ty có giá trị sổ sách vững chắc nhưng giá thị trường lại thấp hơn mức “đáng lẽ” theo kế toán của họ.

Giá trị thị trường: giá thực bạn phải trả

Cuối cùng, giá trị thị trường là giá thực tế bạn mua hoặc bán cổ phiếu trên thị trường. Nó được tính bằng cách chia vốn hóa thị trường của công ty cho số cổ phiếu phát hành. Nếu một công ty có vốn hóa 6.940 triệu euro và có 3.020.000 cổ phiếu đang lưu hành, thì giá mỗi cổ phiếu sẽ là: 6.940.000.000 € ÷ 3.020.000 = 2,298 €.

Nhưng điều thú vị là: giá này không chỉ phản ánh tình hình tài chính của công ty mà còn kỳ vọng tương lai, tâm lý thị trường và nhiều yếu tố bên ngoài khác.

Ý nghĩa của từng giá trị và điều chúng tiết lộ?

Biết cách tính là một chuyện; hiểu ý nghĩa của chúng là chuyện hoàn toàn khác.

Giá trị danh nghĩa chỉ nói về nguồn gốc. Giống như biết giá bán một căn nhà cách đây 30 năm là bao nhiêu: mang tính lịch sử, nhưng ít hữu ích cho các quyết định hiện tại. Trong thị trường trái phiếu, giá trị này có ý nghĩa hơn vì các trái phiếu có kỳ hạn và cuối cùng sẽ về đúng giá danh nghĩa. Trong cổ phiếu, nó mang tính chất nhỏ bé hơn.

Giá trị sổ sách, ngược lại, phản ánh tình trạng tài chính thực của công ty. Khi so sánh giá thị trường với giá trị sổ sách (qua tỷ số P/VC), ta có thể nhận biết xem một công ty đang rẻ hay đắt. Ví dụ, nếu so sánh hai công ty trong ngành năng lượng như ENAGAS và NATURGY, cả hai đều niêm yết trên IBEX 35, tỷ số P/VC thấp hơn ở ENAGAS cho thấy nó đang định giá thấp hơn so với giá trị sổ sách của mình.

Tuy nhiên, phương pháp này có những giới hạn quan trọng: hoạt động kém hiệu quả với các công ty công nghệ và vốn hóa nhỏ (các công ty có nhiều tài sản vô hình), và có thể bị bóp méo bởi các thủ thuật kế toán hoặc sáng tạo trong kế toán.

Giá trị thị trường là thứ bạn thấy hàng ngày trên màn hình. Nó là kết quả của cuộc gặp gỡ giữa cung và cầu. Nó không nói cho bạn biết giá đó đắt hay rẻ, chỉ là mức giá hiện tại. Để biết nó có thực sự hợp lý hay không, bạn cần các chỉ số khác như PER, dividend yield hoặc phân tích cơ bản kỹ lưỡng.

Khi nào áp dụng từng phương pháp: các trường hợp thực tế

Giá trị danh nghĩa: các trường hợp đặc thù

Giá trị danh nghĩa chủ yếu áp dụng trong trái phiếu chuyển đổi. Các công cụ này cung cấp lãi suất định kỳ và khi đáo hạn, thay vì hoàn trả vốn, sẽ chuyển đổi khoản đầu tư thành cổ phiếu mới theo một giá cố định. Giá chuyển đổi này hoạt động như một “giá trị danh nghĩa” chức năng, mặc dù được tính theo các công thức phức tạp hơn. Ví dụ, có thể dựa trên giá trung bình của cổ phiếu trong một khoảng thời gian nhất định, như đã xảy ra với các đợt phát hành trái phiếu chuyển đổi của các công ty hàng không.

Giá trị sổ sách: công cụ của nhà đầu tư kiên nhẫn

Nếu bạn thực hành đầu tư giá trị, giá trị sổ sách chính là đồng minh của bạn. Chiến lược của bạn sẽ là:

1. Xác định các công ty có bảng cân đối vững chắc và mô hình kinh doanh ổn định
2. Loại bỏ các công ty có giá niêm yết quá cao, dù là công ty tốt
3. Loại bỏ các công ty có giá hấp dẫn nhưng bảng cân đối tài chính đáng ngờ
4. Mua chỉ khi tìm thấy bảng cân đối tốt + giá hấp dẫn

Khi cần chọn giữa nhiều lựa chọn trong cùng một ngành, tỷ số P/VC (Giá trị/giá trị sổ sách) cung cấp so sánh nhanh. Tỷ số P/VC thấp cho thấy thị trường đang định giá công ty thấp hơn giá trị sổ sách của nó, có thể là cơ hội, miễn là mô hình kinh doanh khả thi.

Giá trị thị trường: công cụ vận hành của bạn

Giá bạn thấy trên sàn là tham chiếu hàng ngày của bạn. Đặc biệt quan trọng nếu bạn giao dịch theo lệnh giới hạn. Khi chờ đợi cổ phiếu giảm giá hơn nữa để mua, bạn đặt lệnh mua có giới hạn giá. Nếu thị trường chạm mức giá đó, lệnh của bạn sẽ tự động thực hiện.

Bạn cần nhớ các khung giờ giao dịch theo múi giờ của mình:

• Sàn châu Âu: 09:00 đến 17:30
• Thị trường Mỹ: 15:30 đến 22:00
• Sàn Tokyo: 02:00 đến 08:00
• Thị trường Trung Quốc: 03:30 đến 09:30

Ngoài khung giờ này, bạn chỉ có thể để lại lệnh chờ sẽ thực hiện khi giá phù hợp trong phiên tiếp theo.

Những giới hạn bạn không nên bỏ qua

Mỗi phương pháp đều có những điểm yếu bạn cần biết:

Giá trị danh nghĩa: Gần như đã lỗi thời trong thị trường vốn cổ phần. Việc hiểu nó rất hạn chế (chỉ có ý nghĩa trong phát hành) và ít mang lại giá trị cho hoạt động hàng ngày của bạn.

Giá trị sổ sách: Mất hiệu quả với các công ty vốn lớn dựa nhiều vào tài sản vô hình. Các startup công nghệ, ví dụ, có thể có tài sản vô hình khổng lồ (thương hiệu, sở hữu trí tuệ) mà không phản ánh đúng trong bảng cân đối. Thêm vào đó, kế toán sáng tạo (các điều chỉnh kế toán tùy ý) có thể làm sai lệch giá trị này, mặc dù ít phổ biến ở các công ty niêm yết uy tín.

Giá trị thị trường: Ảnh hưởng sâu sắc bởi các yếu tố ít liên quan đến chính công ty. Thay đổi chính sách lãi suất có thể làm giảm giá cổ phiếu mà không có gì thay đổi trong doanh nghiệp. Tin tức về đối thủ cạnh tranh, biến động vĩ mô hoặc đơn giản là sự hưng phấn của ngành có thể khiến giá tăng hoặc giảm một cách phi lý. Thị trường có xu hướng quá coi trọng các dữ liệu tích cực trong thời kỳ bùng nổ và phóng đại các lo ngại trong khủng hoảng.

Tóm tắt so sánh: tham khảo nhanh của bạn

Kết luận: tất cả đều nằm trong cách diễn giải

Đầu tư không chỉ đơn thuần ghi nhớ các công thức. Kỹ năng thực sự là biết khi nào và trong bối cảnh nào sử dụng từng công cụ. Việc quá chú trọng vào tỷ số P/VC mà bỏ qua các yếu tố cơ bản khác của công ty là sai lầm. Cũng như không thể chỉ dựa vào giá trị thị trường mà không kiểm chứng xem mức giá đó có hợp lý dựa trên các yếu tố nền tảng.

Lời khuyên là nên sử dụng ba giá trị này một cách bổ trợ: giá trị danh nghĩa như một tham chiếu lịch sử, giá trị sổ sách để phát hiện cơ hội bị định giá thấp, và giá trị thị trường như cánh cửa thực sự vào thị trường. Chỉ khi đó, bạn mới xây dựng các khoản đầu tư bền vững dựa trên dữ liệu, chứ không phải cảm tính.