ROI投報率怎麼算？一文搞懂投資報酬率核心公式與實戰應用

Tại sao cần hiểu về tỷ suất sinh lợi? Xem 3 ví dụ thực tế

Tưởng tượng bạn có 100.000 đô la để đầu tư. Bạn của A dùng 100.000 đô để mua cổ phiếu, sau một năm thành 120.000 đô; bạn của B cũng 100.000 đô, đầu tư hợp đồng CFD, sau một năm thành 125.000 đô. Nhìn qua thì B lãi nhiều hơn, nhưng nếu nói với bạn rằng B đã bỏ nhiều công sức hơn để theo dõi thị trường, chịu đựng biến động lớn hơn, bạn còn thèm muốn không?

Đây chính là giá trị của tỷ suất sinh lợi (ROI) — nó giúp bạn nhìn rõ khả năng sinh lợi thực sự của từng đồng tiền.

Tỷ suất sinh lợi ROI thực chất là gì?

Tỷ suất sinh lợi đầu tư (ROI) là chỉ số trung tâm đo hiệu quả sinh lời của khoản đầu tư, thể hiện bằng phần trăm. Nói đơn giản, đó là tỷ lệ lợi nhuận ròng so với số tiền ban đầu bạn bỏ ra.

Dù là đầu tư cá nhân, quyết định của công ty hay chạy quảng cáo, tỷ suất sinh lợi đều có thể đo bằng một công thức: có dùng đúng chỗ tiền hay không.

Cách tính đơn giản nhất và thô sơ nhất

Tỷ suất sinh lợi = ((Tiền kiếm được - )Tiền đã bỏ ra) ÷ Số tiền đầu tư ban đầu × 100%

Ví dụ:

• Đầu tư: 1 triệu mua cổ phiếu
• Bán ra: 1,3 triệu
• Tỷ suất sinh lợi = (1300 - 1000) ÷ 1000 × 100% = 30%

Nhưng thực tế đầu tư không đơn giản vậy. Cổ phiếu còn phải tính cổ tức, phí giao dịch; bất động sản phải trừ thuế, phí bảo trì; kinh doanh phải phân biệt lợi nhuận gộp và lợi nhuận ròng. Vì vậy, dưới đây chúng ta sẽ xem cách tính chính xác cho từng loại hình đầu tư.

Đầu tư cổ phiếu: Đừng quên các chi phí ẩn

Giả sử bạn:

• Mua 1000 cổ phiếu với giá 10 USD/cổ = đầu tư 10.000 USD
• Sau một năm bán với giá 12,5 USD/cổ
• Nhận cổ tức 500 USD
• Phí giao dịch 125 USD

Cách tính:

• Tổng thu nhập = 12,5 × 1000 + 500 = 13.000 USD
• Tổng chi phí = 10 × 1000 + 125 = 10.125 USD
• Lợi nhuận ròng = 13.000 - 10.125 = 2.875 USD
• Tỷ suất sinh lợi = 2.875 ÷ 10.000 × 100% = 28,75%

Điểm mấu chốt: Đừng chỉ nhìn vào chênh lệch giá mua bán, mà còn phải tính phí giao dịch, thuế, chi phí cơ hội nữa.

Khi chạy quảng cáo, ROI và ROAS dễ bị nhầm lẫn

Các bạn làm thương mại điện tử thường nói “ROI quảng cáo của tôi là 200%”, nhưng thực tế họ thường không nói ROI mà là ROAS.

Cách tính ROI quảng cáo: Tỷ suất sinh lợi = (Doanh thu từ bán hàng - Tổng chi phí hàng hóa) ÷ Tổng chi phí hàng hóa

Cách tính ROAS:
ROAS = Doanh thu từ bán hàng ÷ Chi phí quảng cáo

Ví dụ: Giá trị hàng hóa 100 USD, bán với giá 300 USD, bán được 10 đơn, chi phí quảng cáo 500 USD

• ROI = (3000 - 1500) ÷ 1500 × 100% = 100% (tính toàn bộ chi phí)
• ROAS = 3000 ÷ 500 × 100% = 600% (chỉ tính chi phí quảng cáo)

Sự khác biệt: ROI nhìn vào lợi nhuận, ROAS nhìn vào doanh thu. ROAS đẹp mắt, nhưng ROI mới là khả năng sinh lời thực sự.

Yếu tố thời gian: Tỷ suất sinh lợi hàng năm mới so sánh được

Đây là điều nhiều người bỏ qua — tỷ suất sinh lợi không tính thời gian thì vô nghĩa.

Dự án A: 2 năm lãi 100%
Dự án B: 4 năm lãi 200%

Nhìn qua thì B lãi nhiều hơn, nhưng tính theo tỷ suất sinh lợi hàng năm:

Tỷ suất sinh lợi hàng năm = [(Tổng lợi nhuận + 1)^(Số năm) - 1] × 100%

• Dự án A: [1 + 1^1/2 - 1] × 100% = 41,4%
• Dự án B: [2 + 1^1/4 - 1] × 100% = 31,6%

Chọn A sẽ hợp lý hơn. Thời gian là yếu tố quyết định, sức mạnh của lãi kép thể hiện rõ ở đây.

Ba chỉ số ROI, ROA, ROE của các công ty

Ba chỉ số này thường bị nhầm lẫn, nhưng mục đích hoàn toàn khác nhau:

Ví dụ: Công ty có tổng tài sản 100 triệu (trong đó vay 50 triệu, vốn chủ sở hữu 50 triệu), một dự án đầu tư 10 triệu, thu về 20 triệu:

• ROI dự án = (20 - 10) ÷ 10 = 100%
• Lợi nhuận ròng hàng năm 150 triệu, ROA = 150 ÷ 100 = 150%
• ROE = 150 ÷ 50 = 300% (các cổ đông thích nhất)

Tỷ lệ sinh lợi tốt là gì? So sánh các loại hình đầu tư

Thông thường, tỷ suất sinh lợi hàng năm xếp theo thứ tự:

Tiền điện tử & Ngoại hối > Cổ phiếu > Chỉ số & Quỹ > Trái phiếu

Nhưng tỷ suất cao đi đôi với rủi ro lớn — đó là quy luật bất biến. Ví dụ thực tế:

Giả sử một đồng tiền điện tử tăng 300% trong 1 năm, cổ phiếu blue-chip tăng 15%. Nhìn vào tỷ lệ sinh lợi, tiền điện tử thắng. Nhưng nếu độ biến động của tiền điện tử gấp 7 lần cổ phiếu, thì rủi ro cũng lớn gấp 7 lần. Cách thông minh là: Điều chỉnh tỷ lệ phần trăm theo độ biến động để cân bằng rủi ro và lợi nhuận.

Nếu độ biến động của tiền điện tử: cổ phiếu = 7:3, thì phân bổ danh mục là 3:7, cân bằng rủi ro và lợi nhuận.

Các cách đầu tư có tỷ suất sinh lợi cao

( 1. Giao dịch CFD hợp đồng chênh lệch Sử dụng đòn bẩy, ký quỹ thấp là điểm hấp dẫn. Với 10.000 đô ban đầu, CFD chỉ cần 20% tức 2.000 đô để giao dịch, nếu lợi nhuận 500 đô, tỷ suất sinh lợi lên tới 25%. Thích hợp cho trader ngắn hạn.

) 2. Giao dịch ký quỹ ngoại hối Thị trường giao dịch lớn nhất thế giới, 24/7, tỷ suất sinh lợi hàng năm có thể vượt 30%. Nhưng rủi ro: biến động tỷ giá chịu ảnh hưởng lớn từ chính trị, kinh tế quốc tế, đòi hỏi kinh nghiệm cao. Cần đặt lệnh cắt lỗ chặt chẽ.

( 3. Đầu tư vàng Tính chất phòng ngừa rủi ro, giữ giá trị và tăng trưởng. Năm 2019, giá vàng quốc tế tăng 18,4%, cao nhất trong gần 8 năm. Khi kinh tế thế giới bất ổn, vàng thường là nơi trú ẩn an toàn.

) 4. Đầu tư cổ phiếu Thị trường phát triển nhất. Dữ liệu hơn 200 năm của thị trường Mỹ cho thấy trung bình lợi nhuận hàng năm trên 12%. Định giá thấp, cổ tức cao, nhiều chính sách hỗ trợ, là lựa chọn của nhà đầu tư bảo thủ.

4 sai lầm phổ biến bạn có thể mắc phải

( Sai lầm 1: Chỉ nhìn số, bỏ qua yếu tố thời gian
Dự án X ROI 25%, dự án Y ROI 15%. Nhưng nếu X mất 5 năm, Y chỉ 1 năm, kết luận hoàn toàn khác. Nhất định phải so sánh theo tỷ suất sinh lợi hàng năm.

) Sai lầm 2: Tỷ suất sinh lợi cao đi kèm rủi ro cao
Có những tài sản lợi nhuận khủng, nhưng độ biến động cũng đáng sợ. Theo đuổi lợi nhuận cao mà không tính rủi ro, có thể năm đầu đã mất hết vốn.

( Sai lầm 3: Bỏ qua chi phí ẩn khi tính toán
Đầu tư bất động sản quên tính lãi vay, thuế, phí bảo trì, lợi nhuận bị thổi phồng. Cổ phiếu quên phí giao dịch, thuế, lợi nhuận ảo. Liệt kê tất cả chi phí có thể nghĩ ra rồi tính.

) Sai lầm 4: ROI chỉ đo lường lợi ích tài chính
Các lợi ích xã hội, môi trường, phi vật chất bị bỏ qua, dẫn đến đánh giá thấp giá trị thực của dự án. Đó là lý do sau này người ta phát minh ra “Tỷ suất sinh lợi xã hội” như một chỉ số mới.

Lời khuyên cuối cùng

Tỷ suất sinh lợi chỉ là tham khảo trong quyết định đầu tư, không phải tiêu chuẩn duy nhất. Mục tiêu kỳ vọng hợp lý phụ thuộc vào: khả năng chịu rủi ro, quy mô vốn, thời gian đầu tư, môi trường thị trường.

Nhớ logic này: Muốn tăng tỷ suất sinh lợi, hoặc là tăng lợi nhuận, hoặc là giảm chi phí. Trong thực tế, so với tối ưu chi phí nhỏ bé, chọn các mục tiêu có tỷ suất cao hơn rõ ràng hiệu quả hơn — miễn là bạn có thể chấp nhận rủi ro.

Xem nhiều hơn tỷ suất hàng năm, cân nhắc độ biến động, đánh giá chi phí ẩn, để không bị mê hoặc bởi các con số ROI bề ngoài.