Đức rơi vào suy thoái hay chỉ tự an ủi bản thân? Giải thích về khái niệm Rezession

Gần đây, cuộc thảo luận về suy thoái kinh tế (Rezession) ngày càng gia tăng, đặc biệt tại Đức. Có người khẳng định rằng chúng ta đã rơi vào suy thoái, dựa trên tỷ lệ lạm phát cao, số liệu thất nghiệp và một loạt các chỉ số kinh tế; cũng có người không đồng ý với quan điểm này, lý do là thị trường chứng khoán toàn cầu vẫn tăng trưởng, doanh thu doanh nghiệp đạt mức cao kỷ lục. Vậy Rezession thực sự là gì, và làm thế nào để chúng ta xác định liệu nó đã thực sự đến?

Rezession nghĩa là gì

Suy thoái kinh tế không phải là một khái niệm mơ hồ. Định nghĩa phổ biến quốc tế là: hoạt động kinh tế có sự co lại rõ rệt, rộng rãi và kéo dài. Tiêu chuẩn đánh giá phổ biến nhất là Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) giảm âm trong hai quý liên tiếp. Một nền kinh tế khỏe mạnh nên liên tục tăng trưởng, nếu sản lượng giảm trong hai quý liên tiếp, điều đó báo hiệu vấn đề nghiêm trọng.

Ở Đức còn có một cách định nghĩa đặc biệt khác. Ngoài dữ liệu GDP, họ còn xem xét tiềm năng sản xuất — tức là mức sản lượng lý thuyết mà nền kinh tế nên đạt được khi tất cả thiết bị và nhân viên được phân bổ tối ưu. Khi chênh lệch giữa sản lượng thực tế và tiềm năng ngày càng mở rộng, đó là dấu hiệu của Rezession.

Tại sao xảy ra suy thoái kinh tế — Năm điểm kích hoạt chính

Không phải tất cả các nguyên nhân gây suy thoái đều giống nhau. Nền kinh tế đang tăng trưởng dễ bị rơi vào Rezession trong chu kỳ kinh tế, nhưng các yếu tố không thể dự đoán khác cũng có thể gây ra khủng hoảng.

Lạm phát tăng vọt: Khi giá cả tăng không kiểm soát, ngân hàng trung ương sẽ nâng lãi suất để làm dịu nền kinh tế và kiềm chế lạm phát. Lãi suất cao làm tăng nguy cơ suy thoái, dẫn đến thất nghiệp tăng, doanh nghiệp và người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu. Khi mọi người lo lắng về tương lai, họ bắt đầu tiết kiệm thay vì tiêu dùng, doanh nghiệp cũng buộc phải giảm công suất, sa thải để kiểm soát chi phí.

Dư thừa công suất: Trong thời kỳ bùng nổ, doanh nghiệp mở rộng sản xuất để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Khi nhu cầu đạt đỉnh và bắt đầu giảm, hàng hóa và dịch vụ dư thừa không có người mua, doanh nghiệp buộc phải giảm sản lượng và sa thải, trong khi người dân với khả năng mua sắm giảm lại càng tiêu ít hơn, tạo thành vòng luẩn quẩn.

Bóng tối không chắc chắn: Các sự kiện như chiến tranh, dịch bệnh khiến hành vi tiêu dùng trở nên khó dự đoán, làm gia tăng bất ổn kinh tế. Doanh nghiệp và cá nhân trong bối cảnh không rõ ràng về triển vọng sẽ đóng băng chi tiêu và quyết định đầu tư, hoạt động kinh tế giảm sút, cuối cùng có thể dẫn đến Rezession.

Giá năng lượng tăng vọt: Năng lượng là động lực của nền kinh tế, khi chi phí năng lượng tăng vọt, nền kinh tế sẽ bị tổn thương nặng nề. Tình hình địa chính trị căng thẳng làm giá dầu tăng đột biến, gây thiệt hại lớn nhất cho các quốc gia nhập khẩu, đặc biệt là Đức, phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu năng lượng.

Bong bóng đầu cơ: Khi giá tài sản tăng vọt do đầu cơ, sự nóng sốt thị trường hoặc niềm tin của người tiêu dùng, bong bóng hình thành. Nhà đầu tư tranh nhau mua để kiếm lời, nhưng khi bắt đầu bán tháo, cung vượt quá cầu, giá sụp đổ, bong bóng vỡ. Các ví dụ điển hình là bong bóng công nghệ năm 2000 và khủng hoảng nhà đất năm 2008.

Khủng hoảng tài chính 2008 biến thành Rezession như thế nào

Lấy ví dụ bong bóng nhà đất năm 2008: các ngân hàng cho vay thế chấp với lãi suất thấp để thu hút chủ nhà không có khả năng trả nợ, sau đó các khoản vay rủi ro cao này được đóng gói bán lại. Khi số lượng vay không trả nợ tăng vọt, các tổ chức tài chính gặp khó khăn. Thị trường bất động sản sụp đổ, nhiều nhà bị tịch thu, thị trường chứng khoán lao dốc, các tập đoàn lớn phá sản, hàng triệu người mất việc làm. Niềm tin tài chính suy giảm, ngân hàng ngừng cho vay, thương mại quốc tế đình trệ. Đến khi chính phủ có các biện pháp mạnh mẽ, cuộc khủng hoảng mới được khắc phục.

Liệu Đức có thực sự đang trong Rezession không

Theo định nghĩa, giảm GDP trong hai quý liên tiếp là dấu hiệu của suy thoái. Năm 2023, Đức tăng trưởng quý 1, quý 2 và quý 3 đều ổn định, quý 4 giảm. Ngay cả khi không tính hai quý giảm âm liên tiếp, nếu quý 1 năm 2024 cũng giảm, Đức chính thức bước vào Rezession.

Viện nghiên cứu kinh tế Ifo dự báo quý 1 sẽ giảm 0.1%. Điều này có nghĩa là Đức đã trải qua hai quý giảm GDP trong mùa đông 2023/24 — về mặt kỹ thuật đã phù hợp với định nghĩa Rezession. Ngay cả khi chưa chính thức tuyên bố suy thoái, mức yếu kém này đủ để cảm nhận được nỗi đau của suy thoái.

Điều đáng lo hơn nữa là điều này xảy ra tại nền kinh tế lớn nhất châu Âu — Đức. Vị trí của “kỳ tích kinh tế” ngày nào giờ ra sao?

Nguyên nhân thực sự khiến Đức rơi vào Rezession

Suy thoái ngành xây dựng: Chỉ số quản lý mua hàng ngành xây dựng của Đức tháng 10 năm 2023 giảm xuống mức thấp nhất trong ba năm, tốc độ thu hẹp các dự án xây nhà ở nhanh nhất kể từ năm 1999. Việc Ngân hàng Trung ương châu Âu tăng lãi suất đã đẩy chi phí vay vốn lên cao hơn, nhiều dự án bị hoãn hoặc hủy bỏ.

Ảnh hưởng lâu dài của chiến tranh Ukraine: Xung đột Nga-Ukraine liên tục đẩy giá năng lượng của Đức lên cao. Mặc dù chính phủ đã đưa ra các gói trợ cấp năng lượng, nhưng hiệu quả lâu dài còn nghi vấn.

Nhu cầu yếu đi: Trong bối cảnh tâm lý thận trọng lan rộng, đơn đặt hàng công nghiệp từ nước ngoài và chi tiêu tiêu dùng đều giảm, làm giảm khả năng mua sắm của các hộ gia đình, trong khi chi phí năng lượng cao và chi tiêu mùa đông thêm khiến tình hình tồi tệ hơn.

Nói tóm lại, giá năng lượng cao, lãi suất tăng và sự không chắc chắn dẫn đến đầu tư thấp chính là động lực chính của Rezession hiện tại ở Đức.

Rezession có ý nghĩa gì đối với người bình thường

Áp lực việc làm: Trong suy thoái, doanh nghiệp sẽ giảm tuyển dụng và sa thải, tỷ lệ thất nghiệp tăng khiến việc tìm kiếm việc làm trở nên khó khăn hơn. Năng lực thương lượng của nhân viên giảm, nhà tuyển dụng có thể ép lương và phúc lợi, cắt giảm thưởng và tăng lương.

Giảm sức mua: Ngay cả khi giữ được việc làm, giá cả tăng cao cũng làm giảm thu nhập thực tế. Mức tăng lương không theo kịp lạm phát, đời sống của người dân giảm sút.

Khó khăn về vay vốn: Ngay cả khi đủ điều kiện, ngân hàng trong thời kỳ suy thoái sẽ thận trọng hơn, kiểm tra chặt chẽ tình hình tài chính và ổn định công việc của người vay, khiến người tiêu dùng phải hoãn mua nhà, mua ô tô hoặc các khoản tiêu dùng lớn khác.

Gánh nặng tâm lý: Áp lực tài chính mang lại gánh nặng tâm lý không chỉ ảnh hưởng cá nhân mà còn kéo theo toàn bộ nền kinh tế.

Cơ hội cho nhà đầu tư

Đối với nhà đầu tư, Rezession không hẳn là điều xấu. Khi thị trường giảm, các nhà giao dịch thông minh có thể kiếm lợi từ việc bán khống. Như Warren Buffett đã nói: “Khi người khác tham lam, hãy sợ hãi; khi người khác sợ hãi, hãy tham lam” — trong thời kỳ suy thoái, tài sản giá rẻ chính là cơ hội để đầu tư.

Vàng và các tài sản trú ẩn an toàn khác gần đây đạt mức cao kỷ lục. Dù có suy thoái hay không, các xung đột địa chính trị và các sự kiện chính trị (như cuộc bầu cử Mỹ 2024) đều tạo ra cơ hội giao dịch ngắn hạn. Đối với nhà giao dịch, hướng đi của thị trường không phải là điều quan trọng nhất — điều quan trọng là thị trường có biến động.

Triển vọng

Các nhà kinh tế không lạc quan về triển vọng của Đức năm 2024. Ngân hàng Deutsche dự báo GDP sẽ giảm 0.3%, trưởng viện nghiên cứu Ifo còn gọi triển vọng kinh tế Đức là “tương đối ảm đạm”.

Đối với người bình thường, hiện tại cần trân trọng công việc hiện có, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp hoặc tìm kiếm công việc bán thời gian để tăng thu nhập. Những ai còn dư dả nên nhanh chóng trả nợ, tránh lãi suất tăng thêm.

Đối với nhà đầu tư, suy thoái chính là thời điểm chứng minh khả năng giao dịch của bản thân. Dù thị trường tăng hay giảm, chỉ cần xu hướng còn diễn ra, vẫn có thể kiếm lời. Một nhà đầu tư thực thụ sẽ không mất nhiệt huyết vì suy thoái — ngược lại, sẽ nhìn thấy cơ hội trong những biến động của thị trường.