Hedging ngoại hối là gì? Các biện pháp phòng ngừa rủi ro mà nhà đầu tư cần hiểu

Nhiều nhà đầu tư đã nghe qua từ “đối phó rủi ro”, nhưng chưa thực sự hiểu rõ ý nghĩa thực tế của nó. Phần lớn mọi người chỉ biết rằng quỹ phòng hộ (hedge fund) nắm giữ lượng vốn khổng lồ, đủ để tác động đến thị trường, có người còn nhầm lẫn giữa đối phó rủi ro và quỹ tư nhân (private equity). Nhưng thực tế, đối phó rủi ro ngoại hối là việc sử dụng các cặp tài sản có liên quan để thực hiện arbitrage, là một kỹ thuật giao dịch giúp nhà đầu tư bảo vệ danh mục khỏi tác động của biến động thị trường.

Đối phó rủi ro là gì? Hiểu sâu về khái niệm này

Đối phó rủi ro (HEDGE) về bản chất là một chiến lược quản lý rủi ro. Khi doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư dự đoán sẽ thanh toán hoặc nhận một khoản tiền nhất định bằng ngoại tệ hoặc hàng hóa trong tương lai, để tránh thiệt hại do biến động tỷ giá hoặc giá cả, họ sẽ sử dụng các công cụ tài chính để cố định tỷ giá hoặc giá hàng hóa trước, đó chính là hình thái ban đầu của đối phó rủi ro.

Phương pháp này có thể áp dụng cho cổ phiếu, hợp đồng tương lai, tiền điện tử và nhiều lĩnh vực khác, nhưng phổ biến nhất trong thị trường ngoại hối. Về chức năng, đối phó rủi ro vừa giúp giảm thiểu rủi ro đầu tư, vừa có thể tăng lợi nhuận trong một số trường hợp, miễn là thực hiện đúng cách.

Lịch sử hình thành của chiến lược đối phó rủi ro

Bảo vệ chi phí dầu thô: Ví dụ điển hình của đối phó rủi ro qua quyền chọn

Các hãng hàng không hoặc vận tải biển rất nhạy cảm với biến động giá dầu, vì dầu là chi phí chính trong hoạt động. Bằng cách mua quyền chọn dầu, các doanh nghiệp này có thể khóa giá dầu trong tương lai ở mức nhất định.

Nếu giá dầu tăng, lợi nhuận từ quyền chọn sẽ bù đắp phần tăng chi phí vận hành. Ngược lại, nếu giá dầu giảm, khoản tiền đặt cọc bảo đảm sẽ bị mất, dẫn đến thiệt hại. Phương pháp này giúp giảm thiểu thiệt hại trong tình huống xấu nhất, nhưng đồng thời cũng giới hạn khả năng hưởng lợi từ giảm giá dầu.

Quản lý rủi ro giá cổ phiếu trong đầu tư

Các quản lý quỹ thường đối mặt với tình huống khó xử: vốn mới đã được phê duyệt nhưng chưa về tài khoản, trong thời gian này, thị trường có thể biến động mạnh. Để tránh rủi ro không chắc chắn này, họ có thể mua quyền chọn chỉ số chứng khoán trước.

Nếu giá cổ phiếu tăng, quyền chọn sinh lợi, số lợi nhuận này có thể bù đắp chi phí mua cổ phiếu với giá cao hơn sau này. Nếu giá giảm, quyền chọn có thể lỗ, nhưng khi vốn mới về, họ vẫn có thể mua cổ phiếu theo quy mô dự kiến, tránh tình trạng không kịp thời phân bổ vốn.

Chiến lược quyền chọn ngược này không chỉ phù hợp với các quản lý quỹ chuyên nghiệp, mà các nhà đầu tư cá nhân dài hạn cũng có thể dùng để giảm thiểu rủi ro biến động giá cổ phiếu, đặc biệt khi nhà đầu tư không muốn bán cổ phiếu vì quyền biểu quyết.

Ba ứng dụng chính của chiến lược đối phó rủi ro ngoại hối

Đối mặt với sự kiện không chắc chắn

Khi nhà giao dịch dự đoán sắp xảy ra các tin tức hoặc sự kiện có thể gây biến động lớn về giá, họ có thể dùng đối phó rủi ro như một biện pháp bảo vệ ngắn hạn, sau đó điều chỉnh vị thế khi kết quả rõ ràng hơn.

Môi trường thị trường xấu đi nhưng xu hướng chưa thay đổi

Khi điều kiện thị trường chung trở nên bất lợi, nhưng nhà đầu tư vẫn tin rằng giá sẽ theo hướng dự kiến dài hạn, đối phó rủi ro giúp bảo vệ danh mục khỏi tác động ngắn hạn. Lúc này, họ có thể dùng các công cụ khác nhau để cân bằng rủi ro tổng thể.

Xử lý các lệnh thua lỗ lớn đã có

Khi nhà đầu tư đã có các vị thế thua lỗ lớn, họ có thể tạo ra các giao dịch ngược để đối phó, ngăn chặn thiệt hại mở rộng hơn nữa. Đây là một biện pháp quản lý rủi ro thụ động nhưng cần thiết.

Ưu điểm và hạn chế của đối phó rủi ro ngoại hối

Các chiến lược đối phó rủi ro phổ biến trong thị trường ngoại hối

Đối phó tỷ giá trực tiếp: Sử dụng hai chiều

Cách đơn giản nhất là mở vị thế mua và bán cùng lúc, để lợi nhuận từ một chiều bù đắp cho lỗ của chiều kia. Khi giá thị trường biến động, lợi nhuận từ một vị thế có thể cân bằng thiệt hại của vị thế còn lại.

Ví dụ thực tế: Một nhà xuất khẩu Đài Loan nhập hàng từ Nhật Bản, bán lại cho khách Mỹ. Thời điểm ký hợp đồng, khách Mỹ thanh toán 10 triệu USD, tương đương 12 tỷ JPY, nhưng phải sau nửa năm mới thanh toán. Trong thời gian này, có rủi ro tỷ giá JPY tăng giá — nếu JPY tăng, cần nhiều USD hơn để đổi lấy đủ JPY.

Nếu đổi toàn bộ ngay lập tức, sẽ tốn nhiều vốn và mất linh hoạt. Nhưng nếu thực hiện đối phó rủi ro bằng cách mua USD/JPY trên thị trường giao ngay, có thể xây dựng cơ chế bảo vệ: khi JPY tăng giá, lợi nhuận từ vị thế đối phó sẽ bù đắp thiệt hại tỷ giá; khi JPY giảm, lợi nhuận từ tỷ giá sẽ bù đắp thiệt hại từ ký quỹ đối phó. Như vậy, chỉ cần bỏ ra ít vốn hơn, hiệu quả sử dụng vốn tăng lên rõ rệt.

Một số nhà đầu tư còn tính đến việc kiếm lợi từ chênh lệch tỷ giá (arbitrage) để thu thêm lợi nhuận, đồng thời dùng đối phó để khóa rủi ro, nhưng phải cẩn thận chi phí đối phó không quá cao, nếu không lợi nhuận cuối cùng sẽ bị hao hụt.

Giao dịch arbitrage: Tận dụng liên kết giữa các thị trường

Chiến lược này dựa trên tận dụng chênh lệch lãi suất, chênh lệch tỷ giá và mối liên hệ giữa thị trường cổ phiếu và hợp đồng tương lai để xây dựng vị thế đối phó, nhằm đảm bảo lợi nhuận ổn định. Điều này đòi hỏi phân tích sâu về chính sách tiền tệ, nền tảng kinh tế và tâm lý thị trường, phức tạp hơn nhiều so với đối phó đơn thuần.

Trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997, sự kiện Soros tấn công đồng tiền Thái Lan là ví dụ điển hình. Ông phát hiện rằng, dù GDP Thái Lan tăng trung bình 9.1% từ 1990-1995, nhưng do mở cửa quá mức, nợ nước ngoài tích tụ hơn 1 nghìn tỷ USD. Dự trữ ngoại hối không thể duy trì tỷ giá cố định của Baht với USD.

Quy trình của Soros là: vay hàng nghìn tỷ Baht từ ngân hàng Thái, đổi ra USD (tỷ giá khoảng 25 Baht/USD), rồi bán khống cổ phiếu. Hành động này gây hoảng loạn rút vốn. Dù Ngân hàng trung ương Thái đã dùng dự trữ ngoại hối lớn để giữ tỷ giá, cuối cùng vẫn không thành công. Tháng 7/1997, Baht mất giá mạnh; đến tháng 1/1998, tỷ giá còn 1 USD = 56 Baht. Soros chỉ cần đổi ít USD để trả nợ Baht, phần còn lại là lợi nhuận.

Sau đó, ông tiếp tục thực hiện các chiến dịch tương tự ở Philippines, Singapore, Hàn Quốc, cho đến thất bại ở Hong Kong — do ông đánh giá thấp quyết tâm của chính phủ Trung Quốc trong việc bảo vệ ổn định tài chính Hong Kong, khiến chiến dịch arbitrage này chấm dứt.

Các rủi ro then chốt khi sử dụng chiến lược đối phó rủi ro

Chi phí giao dịch thực tế

Mỗi giao dịch đối phó rủi ro đều có chi phí phí dịch vụ, là khoản chi tiêu thực tế. Trước khi tham gia, cần tính toán kỹ lợi ích so với chi phí, đảm bảo lợi nhuận dự kiến đủ để bù đắp.

Chọn thời điểm thoát lệnh phù hợp

Việc thoát khỏi vị thế đối phó đòi hỏi phải đóng một trong hai vị thế. Quan trọng nhất là xác định đúng thời điểm, phải có dự đoán rõ ràng về xu hướng giá trước khi đóng, tránh để các biện pháp bảo vệ trở nên vô nghĩa.

Yêu cầu kiến thức và kinh nghiệm giao dịch chuyên nghiệp

Chiến lược đối phó thường phù hợp với các nhà giao dịch có kinh nghiệm thị trường dày dạn. Người mới chưa hiểu rõ cơ chế, vội vàng thực hiện có thể phải trả giá đắt hơn lợi ích, thậm chí gây thiệt hại lớn hơn do thao tác không đúng.

Bản chất của đối phó rủi ro

Mục đích chính của đối phó rủi ro là để tránh rủi ro, chứ không phải để kiếm lợi nhuận đột biến. Dù trong quá khứ đã có người kiếm lợi lớn từ chiến lược này, nhưng thực tế, nó mang nhiều rủi ro và khó dự đoán.

Sau khủng hoảng tài chính châu Á, các quốc gia đã tăng cường các biện pháp đối phó, dự trữ ngoại hối hiện nay lớn hơn nhiều so với trước, các cơ hội arbitrage quy mô lớn gần như không còn. Thú vị là, logic đối phó rủi ro và arbitrage này sau đó cũng phát triển sang lĩnh vực tiền điện tử.

Với nhà đầu tư muốn dùng đối phó rủi ro ngoại hối, lời khuyên là trước tiên cần xác định rõ mục tiêu chính là phòng ngừa rủi ro. Nếu muốn thực hiện các giao dịch arbitrage phức tạp hơn, phải tính toán chính xác tất cả chi phí giao dịch trước, tránh cuối cùng lợi nhuận bị hao hụt. Nhớ rằng, hiểu rõ khả năng chịu đựng rủi ro và kiến thức thị trường mới là nền tảng để thực hiện đối phó rủi ro hiệu quả.