Chủ nghĩa bảo hộ thương mại tái xuất hiện: Từ bài học lịch sử đến thách thức hiện tại

Gần một thế kỷ trước, vào năm 1930, Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley đã gây ra những ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu. Chính sách này, được đưa ra với lý do bảo vệ ngành công nghiệp trong nước, cuối cùng đã biến thành một thảm họa thương mại, làm trầm trọng thêm mức độ nghiêm trọng của cuộc Đại suy thoái. Đến ngày nay, bóng ma của chủ nghĩa bảo hộ thương mại vẫn còn tồn tại.

Vào tháng 4 năm 2025, Mỹ tuyên bố áp thuế 125% đối với hàng hóa Trung Quốc, khiến thị trường toàn cầu lại rơi vào bất ổn. Bộ Thương mại Trung Quốc nhanh chóng phản ứng, cho biết nếu phía Mỹ tiếp tục thực hiện "trò chơi số thuế", phía Trung Quốc sẽ "không quan tâm" và giữ quyền áp dụng các biện pháp đáp trả tiếp theo. Trong khi đó, chính phủ Mỹ đã đề xuất "tạm hoãn thuế trong 90 ngày" đối với 75 quốc gia, giảm mức thuế chung xuống 10%, nhưng loại trừ Trung Quốc, Mexico và Canada. Chiến lược thương mại có mục tiêu này không chỉ làm tăng nguy cơ tách rời kinh tế giữa Trung Quốc và Mỹ, mà còn khiến thị trường tiền điện tử - chiến trường mới của dòng vốn toàn cầu - phải đối mặt với những thách thức mới.

Lời cảnh báo từ lịch sử

Bi kịch của Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley trong những năm 1930 là các quốc gia rơi vào vòng luẩn quẩn của thuế quan trả đũa, cuối cùng dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống thương mại quốc tế. Chính sách thương mại này, được coi là một trong những chính sách thương mại tàn phá nhất của thế kỷ 20, đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho các nhà quyết định hiện nay: chủ nghĩa bảo hộ thương mại chưa bao giờ là giải pháp tốt để giải quyết các vấn đề kinh tế.

Khi đó, Quốc hội Mỹ đã thông qua đạo luật này, nâng mức thuế nhập khẩu trung bình lên mức cao kỷ lục 59%, với mục đích bảo vệ các ngành công nghiệp nội địa bị ảnh hưởng bởi cuộc Đại Khủng hoảng, nhưng đã gây ra phản ứng dây chuyền thảm khốc. Các đối tác thương mại chính trên toàn cầu nhanh chóng thực hiện các biện pháp trả đũa, dẫn đến việc thương mại quốc tế giảm gần hai phần ba trong giai đoạn 1929-1934, kim ngạch xuất khẩu của Mỹ giảm mạnh 70%, tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu càng trở nên tồi tệ hơn. Chính sách này không những không cứu vãn được nền kinh tế Mỹ, mà còn làm sâu sắc thêm cuộc Đại Khủng hoảng, phơi bày những khiếm khuyết chết người của chủ nghĩa bảo hộ thương mại: trong nền kinh tế toàn cầu hóa, việc đơn phương dựng lên hàng rào thương mại cao ắt sẽ dẫn đến "hiệu ứng boomerang". Hệ quả sâu xa hơn là đạo luật này đã phá hủy nền tảng hợp tác thương mại đa phương quốc tế, khuyến khích tinh thần dân tộc kinh tế, và gieo mầm cho sự sụp đổ của trật tự kinh tế quốc tế trước Thế chiến thứ hai.

Chiến lược thương mại hiện tại

Cuộc chiến thuế quan năm 2025 khác với tình hình năm 1930. Hoa Kỳ đang cố gắng định hình lại chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua "cuộc chiến thuế quan chọn lọc" - một mặt gây áp lực lớn lên Trung Quốc, mặt khác tạm thời nới lỏng với hầu hết các quốc gia. Chiến lược "phân hóa và phân rã" này có vẻ thông minh, nhưng thực chất ẩn chứa rủi ro. Là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc không còn là quốc gia yếu kém trong thương mại bị động như những năm 1930. Đối mặt với việc Hoa Kỳ tăng thuế, Trung Quốc chọn cách "không quan tâm" và xử lý lạnh nhạt, đồng thời tăng tốc thúc đẩy kế hoạch "giảm phụ thuộc vào đô la Mỹ". Sự kiên định trong chiến lược này cho thấy, cuộc chiến thương mại mới có thể không phát triển thành cuộc hỗn chiến toàn diện như những năm 1930, mà là một cuộc chiến tiêu hao lâu dài hơn.

Phản ứng của thị trường tiền mã hóa

Chính sách thuế của chính phủ Mỹ đã gây ra những biến động mạnh mẽ trên thị trường tài chính toàn cầu, và thị trường tiền điện tử cũng chịu ảnh hưởng toàn diện. Bitcoin đã giảm từ 83,500 USD xuống 74,500 USD, trong khi Ethereum giảm mạnh hơn, từ 1,800 USD xuống 1,380 USD, tổng giá trị thị trường của các loại tiền điện tử khác đã giảm hơn 40%. Tính thanh khoản trên thị trường đã giảm đáng kể, dòng tiền vào Bitcoin hàng tháng đã giảm mạnh từ đỉnh 100 tỷ USD xuống còn 6 tỷ USD, Ethereum đã chuyển sang dòng tiền ròng ra 6 tỷ USD. Mặc dù đã xảy ra tình trạng "bán tháo kiểu đầu hàng" quy mô lớn, nhưng khi giá giảm, quy mô thua lỗ dần thu hẹp, cho thấy áp lực bán trong ngắn hạn có thể sẽ giảm dần.

Từ góc độ phân tích kỹ thuật, 93.000 đô la trở thành mức kháng cự chính để Bitcoin lấy lại động lực tăng giá, trong khi khoảng từ 65.000 đến 71.000 đô la là khu vực hỗ trợ cốt lõi mà các nhà đầu tư tăng giá phải giữ vững. Hiện tại, thị trường đang ở giai đoạn quan trọng; nếu phá vỡ mức hỗ trợ, có thể khiến hầu hết các nhà đầu tư rơi vào thua lỗ tạm thời, dẫn đến sự điều chỉnh thị trường mạnh mẽ hơn. Tổng thể, thị trường tiền điện tử rất nhạy cảm với sự thay đổi về tính thanh khoản toàn cầu, sự không chắc chắn do chính sách thuế lần này đã gây ra ảnh hưởng rộng rãi, liệu thị trường có thể ổn định hay không sẽ phụ thuộc vào hướng đi chính sách tiếp theo và tình hình dòng tiền quay trở lại.

Trong cuộc chơi quốc tế này, thị trường tiền điện tử vừa là người chịu đựng thụ động, vừa là biến số chủ động. Khi tình hình quốc tế căng thẳng, hệ thống tiền tệ toàn cầu đang trong tình trạng bất ổn, các nhà đầu tư có thể sẽ tìm kiếm một phương tiện lưu trữ giá trị số khan hiếm, toàn cầu, không bị kiểm soát bởi bất kỳ chính phủ hay thực thể nào. Có thể, khi uy tín của trật tự cũ bị xói mòn bởi các cuộc chiến thương mại, hạt giống của hệ thống mới sẽ âm thầm nảy mầm.