Phí gas Ethereum là gì?

Khi lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi) tiếp tục mở rộng và thu hút đông đảo người dùng trên toàn cầu, mạng Ethereum ngày càng được sử dụng nhiều hơn, biến phí gas thành một trong những chủ đề nổi bật nhất trong hệ sinh thái Web3. Việc hệ sinh thái Ethereum đa dạng về tiện ích và chức năng đã khiến phí gas tăng cao và tình trạng tắc nghẽn mạng diễn ra thường xuyên hơn, do đó người dùng cần nắm rõ cơ chế hoạt động của các loại phí này để quản lý hiệu quả, nhất là khi mint, giao dịch hoặc chuyển NFT.

Tìm hiểu về phí gas Ethereum

Gas là đơn vị đo lường thiết yếu cho khối lượng tính toán cần thiết khi thực hiện các thao tác trên mạng Ethereum. Trong hệ sinh thái Ethereum, các validator (trước đây là miner, trước khi mạng chuyển sang cơ chế proof-of-stake) được khuyến khích duy trì hoạt động mạng thông qua các nhiệm vụ như xác thực và xử lý giao dịch.

Các validator này được trả thưởng bằng phí gas, với nhiều vai trò quan trọng. Nhằm ngăn ngừa các vòng lặp vô hạn hoặc lãng phí tài nguyên trong quá trình thực thi hợp đồng thông minh, mạng Ethereum đã thiết lập giới hạn số bước thực thi mã lệnh. Đơn vị tính toán này được gọi là “gas”.

Mỗi giao dịch tiền mã hóa đều yêu cầu tài nguyên tính toán để xử lý và xác thực, vì vậy giao dịch nào cũng phải có phí. Do số lượng validator và dung lượng khối có giới hạn, mạng chỉ xác nhận một lượng giao dịch nhất định trong mỗi khối. Người dùng sẽ đặt gas limit cao hơn để ưu tiên giao dịch, tạo ra thị trường cạnh tranh cho không gian khối.

Cơ chế đấu giá này tạo động lực cho validator xử lý các giao dịch khẩn cấp. Ngoài phần thưởng, phí gas còn là cơ chế bảo mật thiết yếu cho mạng. Phí gas giúp ngăn chặn hiệu quả các cuộc tấn công spam hoặc lạm dụng giao dịch, từ đó bảo đảm chất lượng và sự toàn vẹn của mạng, nhất là trong các sự kiện mint NFT quy mô lớn.

Tầm quan trọng của gas limit

Gas limit là mức phí tối đa do người dùng quy định cho việc phê duyệt các thao tác trên Ethereum, bao gồm gửi Ether giữa các ví, thực thi hợp đồng thông minh phức tạp hay mint NFT. Gas limit thể hiện số tiền tối đa mà chủ sở hữu ví cho phép bị tính khi thực hiện giao dịch.

Tham số này là một lớp bảo vệ quan trọng, giúp ngăn giao dịch bị tính phí vượt mức do tắc nghẽn mạng hoặc sự cố hệ thống ngoài ý muốn. Việc đặt gas limit hợp lý cho phép người dùng kiểm soát chi phí tối đa, đảm bảo giao dịch có đủ gas để hoàn tất.

Những thuật ngữ quan trọng cần biết trước khi đặt gas limit

Có một số khái niệm then chốt mà người dùng cần nắm vững để quản lý phí gas hiệu quả trên mạng Ethereum.

Base Fees: Giao dịch Ethereum được tổ chức thành các khối để xác thực. Mỗi khối đều có một base fee (phí cơ bản), là chi phí tối thiểu để gửi giao dịch. Phí gas của giao dịch phải ít nhất bằng base fee thì mới được đưa vào khối. Base fee sẽ điều chỉnh động theo nhu cầu mạng.

Tip/Priority Fees: Ngoài base fee bắt buộc, người dùng có thể thêm tip hoặc priority fee cho validator. Các khoản phí này không bắt buộc, tùy ý người dùng trả nếu muốn đẩy nhanh xác thực. Tip tạo động lực bổ sung giúp validator ưu tiên xử lý các giao dịch cụ thể, đưa chúng lên đầu hàng đợi trong khối.

Max Fees: Max fee (hay max-fee-per-gas) là tham số tùy chọn mà người dùng đặt cho gas limit, thể hiện số tiền tối đa sẵn sàng chi trả cho phí gas của một giao dịch. Max fee nên lớn hơn tổng base fee và priority fee. Khoản chênh lệch giữa max fee đã đặt và phí thực tế sẽ tự động được hoàn lại, bảo vệ người dùng khỏi việc trả phí vượt mức.

Cách tính phí gas

Các ứng dụng hiện đại hỗ trợ giao dịch Ethereum thường tự động tính toán phí giao dịch, giúp người dùng thao tác dễ dàng hơn. Mức phí đề xuất sẽ bao gồm base fee và tip dựa trên điều kiện mạng hiện tại lẫn dữ liệu lịch sử.

Công thức tính tổng phí gas rất đơn giản:

Phí gas = gas limit × (base fee + tip)

Ví dụ, nếu một giao dịch có gas limit là 100.000 đơn vị và gas price là 50 Gwei (0,000000050 ETH), tổng phí gas sẽ là 0,005 ETH (100.000 × 0,000000050). Nhờ tự động hóa, người dùng có thể thực hiện giao dịch nhanh chóng mà không cần tính thủ công, dù vậy hiểu rõ cơ chế tính phí vẫn rất có giá trị.

Lưu ý, ngay cả khi tính toán chính xác, phí gas cuối cùng vẫn có thể biến động. Base fee thay đổi liên tục theo nhu cầu mạng và giá có thể khác giữa thời điểm khởi tạo và xác nhận giao dịch. Trong các giai đoạn mạng tắc nghẽn, chẳng hạn đợt mint NFT lớn, các giao dịch trả phí gas cao hơn sẽ được ưu tiên xử lý.

Giá gas

Phí gas Ethereum biến động mạnh theo mức độ sử dụng mạng cũng như sự phát triển của các ứng dụng phi tập trung (DApp) trên nền tảng này. Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá gas:

Độ phức tạp chức năng: Chức năng gửi lên mạng Ethereum càng phức tạp thì thời gian xác thực và nhu cầu tính toán càng lớn. Validator phải đóng góp nhiều tài nguyên hơn để thực hiện, nên phí ban đầu sẽ cao. Những thao tác nhiều chức năng cần nhiều tài nguyên, dẫn đến phí gas cao. Mint NFT và giao dịch trên marketplace thường đi kèm hợp đồng thông minh phức tạp, làm tăng chi phí gas.

Mức độ khẩn cấp của giao dịch: Lượng người dùng các DApp và nền tảng NFT trên Ethereum tăng cao khiến nhu cầu xác thực giao dịch cấp thiết hơn. Mặc dù Layer-2 giúp giảm tải, blockchain Ethereum vẫn là nơi xử lý cuối cùng. Người dùng trả phí cao sẽ được ưu tiên xác nhận giao dịch.

Tình trạng mạng: Ethereum giới hạn số validator và năng lực xử lý giao dịch mỗi giây (TPS) còn thấp, dễ xảy ra tắc nghẽn vào các thời điểm cao điểm. Hệ thống phí gas giúp duy trì trật tự mạng khi các giao dịch trả tip cao sẽ được xử lý trước. Tình trạng mạng ảnh hưởng trực tiếp đến giá gas: khi tắc nghẽn, các giao dịch trả tip cao sẽ được ưu tiên so với giao dịch chỉ trả base fee hoặc không có tip.

Cách giảm phí gas Ethereum

Giới hạn về tốc độ giao dịch hiện tại của Ethereum là nguyên nhân chủ yếu khiến mạng bị tắc nghẽn và phí gas tăng cao. Bản nâng cấp Dencun hoàn thành năm 2024 đã góp phần giảm phí gas và cải thiện khả năng mở rộng. Ngoài ra, người dùng có thể áp dụng các chiến lược sau để tối ưu chi phí gas:

Theo dõi nhu cầu và tình trạng mạng: Người dùng nên theo dõi trạng thái mạng Ethereum để lựa chọn thời điểm giao dịch tối ưu. Khi nhu cầu tăng, nhất là vào các đợt mint NFT lớn, mạng sẽ tắc nghẽn. Công cụ như Etherscan hoặc mempool explorer cho phép kiểm tra giao dịch chờ xử lý và đã xác nhận trước khi tiến hành giao dịch của mình.

Canh thời điểm giao dịch: Phí gas Ethereum thường biến động cùng giá Ether. Nhiều người dùng giàu kinh nghiệm sẽ phân tích biến động giá và các sự kiện trên mạng để đoán thời điểm phí gas thấp nhất, từ đó lên kế hoạch giao dịch. Chiến lược này đặc biệt phù hợp với các giao dịch NFT không gấp.

Khám phá các DApp: Một số DApp trên Ethereum triển khai các chương trình khuyến khích giao dịch, như trợ giá hoặc hoàn phí gas, tạo điều kiện thuận lợi cho người dùng mới tham gia thị trường.

Gas token: Người dùng có thể kiếm ETH và tạo gas token bằng cách xóa biến lưu trữ trên blockchain. Khi phí gas thấp, việc khai thác gas token có hiệu quả, các token này có thể dùng thanh toán phí gas hoặc quy đổi Ethereum khi phí cao.

Giải pháp Layer-2: Layer-2 là các nền tảng bổ sung xây dựng trên Ethereum, giúp gia tăng khả năng mở rộng giao dịch. Công nghệ như zk-rollups và sidechain giúp giảm mạnh phí gas, tăng tốc độ xác nhận, đồng thời vẫn đảm bảo bảo mật của Ethereum. Nhiều nền tảng NFT đã áp dụng Layer-2 nhằm tối ưu chi phí mint và giao dịch.

Kết luận

Phí gas cao trên blockchain Ethereum chủ yếu xuất hiện khi mạng tắc nghẽn và nhu cầu tăng mạnh. Việc thực hiện thao tác trên mạng Ethereum tiêu tốn tài nguyên tính toán và yêu cầu trả phí gas để khuyến khích validator xử lý hiệu quả.

Các khoản phí này là phần thưởng cho validator khi thực hiện tính toán, lưu trữ và xử lý dữ liệu, chuyển token, mint và chuyển NFT cùng nhiều thao tác khác, mỗi hoạt động tiêu tốn lượng gas khác nhau. Khi các DApp ngày càng phức tạp, hoạt động hợp đồng thông minh cũng mở rộng, làm mỗi giao dịch tiêu tốn nhiều không gian trong khối giới hạn.

Những nâng cấp và cải tiến liên tục cho hạ tầng Ethereum, như bản Dencun và các giải pháp Layer-2, đang góp phần giải quyết vấn đề phí gas và tắc nghẽn mạng. Hiểu rõ về phí gas, cách tính và các chiến lược tối ưu sẽ giúp người dùng tham gia hệ sinh thái Ethereum hiệu quả và tiết kiệm hơn, dù là giao dịch token, sử dụng DeFi hay tham gia thị trường NFT. Khi mạng tiếp tục phát triển, người dùng có thể kỳ vọng sẽ có thêm những cải tiến về khả năng mở rộng và tiết kiệm chi phí, đồng thời vẫn đảm bảo bảo mật và tính phi tập trung – giá trị cốt lõi của Ethereum.

Câu hỏi thường gặp

Tôi có phải trả phí gas cho mỗi NFT không?

Có, tất cả các giao dịch NFT đều yêu cầu trả phí gas, bao gồm mint, bán và chuyển NFT trên blockchain.

Tôi có thể bán NFT mà không mất phí gas không?

Có, bạn có thể bán NFT mà không mất phí gas trên một số nền tảng. Các nền tảng này sẽ chi trả phí gas, cho phép bạn niêm yết và bán NFT miễn phí.

Mint 10.000 NFT tốn bao nhiêu tiền?

Mint 10.000 NFT thường tốn chi phí từ 500.000 đến 1,5 triệu USD, tùy vào tình trạng tắc nghẽn mạng và mức phí gas.